Beta Vukanović

Vukanović, Beta (Babette Bachmayer), slikar (Bamberg, Nemačka, 18. IV 1872 — Beograd, 31. X 1972)

Slikarstvo je učila u Minhenu u Školi za primenjenu umetnost (1889—1891), privatno kod K. Mara i uporedo grafiku kod M. Desioa. U ateljeu Antona Ažbea radila je od 1892. do 1896, gde je upoznala budućeg supruga slikara Ristu Vukanovića, i pohađala časove kod L. Herteriha u Minhenu. Školovanje je završila na pariskoj akademiji Delécluze 1898. Iste godine došla je u Beograd i sa suprugom R. Vukanovićem i vajarom Simeonom Roksandićem izlagala u dvorani Narodne skupštine. Sa suprugom je od 1900. preuzela Srpsku crtačku i slikarsku školu preminulog Kirila Kutlika a od 1905. do 1914. predavala slikanje i akvarel ženskom odeljenju Umetničko-zanatske škole. U vreme Prvog svetskog rata bila je u Parizu a po povratku u Beograd ponovo predaje akvarel na Umetničkoj školi (1921—1936).

Naslikala je na stotine portreta, predela, mrtvih priroda, figura životinja, figuralnih kompozicija u ulju i akvarelu. Autor je preko 500 umetničkih karikatura crtanih perom ili akvarelisanih (S. Novaković, N. Pašić, B. Nušić, T. Krizman, M. Murat i dr.). Bavila se i grafikom, ilustracijom knjiga i primenjenom umetnošću. Oštar posmatrač, siguran crtač, umereni kolorista, stilski se kretala od impresionizma do poetskog realizma. Samostalne izložbe imala je u Minhenu i Beogradu, 1898 (sa R. Vukanovićem i S. Roksandićem); Beogradu, 1899 (sa R. Vukanovićem); Klermon Feranu, 1919; Prizrenu, 1927; Beogradu, 1958; Beogradu i Subotici, 1966; Beogradu, 1968. Učesnik je prvih jugoslovenskih umetničkih izložbi i više brojnih manifestacija u zemlji i inostranstvu. Jedan je od osnivača Udruženja srpskih umetnika za plastične umetnosti i muziku 1898, Udruženja “Lada” 1904, Udruženja likovnik umetnika u Beogradu 1919, Udruženja ratnih slikara i vajara 1939, član Udruženja “Cvijeta Zuzorić” i ULUS-a (od 1945). Najveći broj radova nalazi se u Beogradu (Narodni muzej, Muzej grada Beograda u kojem se čuva i slikarski legat od preko 200 slika, crteža, kopija po starim majstorima, dela primenjene umetnosti), zatim u više muzeja u Beogradu i unutrašnjosti te u mnogim privatnim kolekcijama.

DELA: Portret moje majke, 1890—1898, MGB; Gatanje, 1906, NMB; Letnji dan, 1919, NMB; Ciganče, 1912, NMB; Predeo s gradom Magličem, 1929, NMB.
LITERATURA: Vanja Kraut, Beta Vukanović kao karikaturista i Zbirka njenih karikatura u Narodnom muzeju u Beogradu, ZMSLU, 1968, br. 4, 381—389; Ljubomir Nikić, Udruženje likovnih umetnika u Beogradu 1919, Beograd 1969, 149; Vanja Kraut, Karikature Bete Vukanović, Beograd 1969; Lazar Trifunović, Srpska crtačko-slikarska i Umetničko-zanatska škola u Beogradu 1895—1914, Beograd 1978; Jasna Jovanov, Minhenska škola i srpsko slikarstvo, Novi Sad 1985, 18, 29—30; Stanislav Živković, Umetnička škola u Beogradu 1919—1939, Beograd 1987; Jasna Marković, Legat Bete Vukanović, Beograd 1990; Stanislav Živković, Srpski impresionisti, Beograd 1994, 30, 248—249.